Giời leo và Zona ở giai đoạn cấp có biểu hiện lâm sàng tương đối giống nhau như có các đám mụn nước nhỏ, đau rát và nhức nhối. Nếu không phân biệt được sẽ dẫn tới điều trị sai làm nặng nề thêm các vấn đề về bệnh như nhiễm trùng, tổn thương da sâu…
Cả hai bệnh đều có thể lây, nhưng cơ chế lây khác nhau. Đối với người mắc Zona thần kinh có thể lây virus VZV( gây bệnh thuỷ đậu) cho người chưa có miễn dịch với virus gây bệnh thuỷ đậu (như trẻ em chưa tiêm chủng vaccin thuỷ đậu hoặc người trưởng thành chưa từng mắc thuỷ đậu) và làm người đó mắc bệnh thuỷ đậu. Tuy nhiên tỷ lệ trẻ em chưa tiêm hoặc người lớn chưa mắc là rất hiếm nên có thể coi Zona là bệnh không lây truyền thực tiếp. Còn đối với bệnh giời leo thì có thể lây từ người này qua người khác thông qua tiếp xúc thông thường với mụn nước của người bị giời leo.
1. Hiểu sự khác nhau về nguồn gốc bệnh
Giời leo là do con giời hay con bọ giời gây ra một loại côn trùng phát ra ánh sáng mầu xanh lục vào ban đêm, khi con giời tiếp xúc hoặc bò trên da trong dịch tiết ra của nó có chứa acid phospho hữu cơ là một chất độc cho da gây ra tình trạng viêm da dị ứng, bỏng da tại vị trí hoặc vùng da tiếp xúc. Nếu nghiền nát chúng trên da thì mức độ tổn thương da nặng nề hơn.
Zona thần kinh nguồn gốc là do sự tái hoạt động của virus gây nên bệnh thuỷ đậu varicella zoster (ZSV), sau khi nhiễm lần đầu và gây nên bệnh thuỷ đậu bởi virus VZV, khỏi thì virus vẫn tồn tại và sống ẩn trong các hạch thần kinh của cơ thể người bệnh. Khi gặp điều kiện thuận lợi như tuổi cao, suy nhược, ung thư, xạ trị … virus tái hoạt động trở lại, di chuyển dọc theo dây thần kinh để ra ngoài da gây nên những biểu hiện của bệnh Zona. Zona là bệnh biểu hiện ở da nhưng gốc rễ là do tổn thương tế bào thần kinh ngoại biên.
2. Phân biệt dựa vào biểu hiện lâm sàng
Phân biệt dựa vào triệu chứng lâm sàng: trong Zona ở giai đoạn tiền khởi bệnh nhân thường có kèm biểu hiện có thể sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu, ngứa hoặc đau dọc theo dây thần kinh còn giời leo thì không có giai đoạn tiền khởi.
Phân biệt dựa vào vị trí: Zona thì vị trí triệu chứng biểu hiện thường dọc theo các dây thần kinh, thường gặp nhất là ở cổ-vai- cánh tay hoặc đầu- quanh mắt – trán, và thường chỉ bị một bên. Còn bệnh giời leo có thể xảy ra ở bất cứ vùng da nào.
Mức độ tổn thương và thời gian khỏi: Giời leo mức độ tổn thương da thấp hơn zona thần kinh, thường chỉ khu trú tại vùng da tiếp xúc với côn trùng có thể dạng vệt dài là đường đi của con giời. Thời gian lành sẹo của giời leo cũng ngắn hơn chỉ khoảng 10 ngày và khi lành tổn thương da là lành hẳn còn Zona kéo dài 20-30 ngày nhưng sau đó người bệnh vẫn có thể bị đau thần kinh sau zona là những cảm giác bỏng rát có thể kéo dài tới 1 năm… mặc dù tổn thương da đã lành.
3. Xử trí đúng cách khi gặp giời leo hay zona thần kinh
Việc phân biệt đúng bệnh là điều kiện cần, nhưng biết cách xử trí đúng lại là điều kiện đủ để bạn tránh khỏi những vết sẹo xấu xí hay những cơn đau kéo dài dai dẳng. Tùy vào việc bạn đang đối mặt với chất độc côn trùng hay virus mà quy trình chăm sóc sẽ có những khác biệt cốt yếu.
Đối với trường hợp giời leo, mục tiêu tiên quyết là phải trung hòa được độc tố và làm dịu da nhanh nhất có thể. Ngay khi phát hiện các vệt đỏ bỏng rát, bạn hãy rửa nhẹ nhàng vùng da đó dưới vòi nước sạch hoặc dùng nước muối sinh lý để loại bỏ độc tố côn trùng còn sót lại. Tránh tuyệt đối việc chà xát mạnh vì sẽ khiến dịch mủ lan sang các vùng da lành. Sau đó, bạn có thể sử dụng các loại dung dịch làm mát như hồ nước hoặc xanh methylen để sát khuẩn và giúp vết thương nhanh khô hơn.
Ngược lại, với bệnh zona thần kinh, cuộc chiến của bạn là cuộc chạy đua với thời gian để ngăn chặn sự nhân lên của virus. Các chuyên gia luôn nhấn mạnh về “72 giờ vàng” – đây là thời điểm tối ưu để sử dụng các loại thuốc kháng virus như Acyclovir. Nếu bỏ lỡ khung giờ này, virus sẽ tấn công sâu vào các rễ thần kinh, để lại những cơn đau nhức nhối ngay cả khi mụn nước đã lành hẳn. Bên cạnh việc dùng thuốc đường uống, bạn cần giữ cho vùng da tổn thương luôn sạch sẽ, khô thoáng, không nên chọc vỡ các mụn nước vì dịch bên trong chứa rất nhiều virus có khả năng lây lan.
Bên cạnh việc sử dụng thuốc kháng virus, một trong những nỗi ám ảnh lớn nhất của bệnh nhân Zona chính là những cơn đau rát, châm chích kéo dài ngay cả khi mụn nước đã khô đầu – hay còn gọi là đau dây thần kinh hậu Zona. Để kiểm soát tình trạng này một cách an toàn và hiệu quả, việc sử dụng các sản phẩm bôi ngoài da chuyên biệt như Algonerv là một bước tiến mới trong điều trị. Với cơ chế tác động trực tiếp vào các thụ thể thần kinh dưới da, Algonerv giúp làm dịu nhanh cảm giác bỏng rát, giảm tình trạng nhạy cảm quá mức của vùng da tổn thương. Điểm khác biệt của sản phẩm là khả năng hỗ trợ phục hồi hàng rào bảo vệ da và làm dịu hệ thần kinh tại chỗ mà không gây ra các tác dụng phụ toàn thân, giúp người bệnh dễ chịu hơn trong sinh hoạt hàng ngày và ngăn ngừa nguy cơ cơn đau trở thành mãn tính.
Một sai lầm tai hại mà rất nhiều người Việt vẫn mắc phải chính là việc áp dụng các mẹo dân gian như đắp lá thuốc, nhai gạo nếp hay đậu xanh lên vết thương. Thực tế, những nguyên liệu này không hề có khả năng diệt virus hay trung hòa độc tố, mà ngược lại, chúng còn mang theo vô số vi khuẩn vào vùng da đang bị tổn thương, dẫn đến nhiễm trùng, hoại tử và chắc chắn sẽ để lại sẹo sâu. Đừng để một vết thương ngoài da đơn giản trở thành một vấn đề y tế nghiêm trọng chỉ vì sự chủ quan. Nếu bạn thấy mụn nước xuất hiện ở các vùng nhạy cảm như gần mắt, tai hoặc kèm theo sốt cao, hãy gạt bỏ mọi phương pháp tự chữa tại nhà và tìm đến bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức.
